Θεόδωρος Μανούσης  

(Σιάτιστα,1793-Αθήνα, 1858)

O Θεόδωρος Μανούσης γεννήθηκε στη Σιάτιστα το 1793. Ανήκε σε οικογένεια πραματευτάδων. Ο πατέρας του ήταν εγκατεστημένος στη Βουδαπέστη και, όταν ο Θεόδωρος ήταν 3 χρονών, αποφάσισε να μεταφέρει την οικογένειά του στη Βουδαπέστη για μόνιμη εγκατάσταση. Οι τουρκικές αρχές απαγόρευσαν την αναχώρηση της οικογένειας, αρνούμενες να εκδώσουν το απαραίτητο διαβατήριο (τεσκερέ).

Η οικογένεια όμως έφυγε κρυφά νύχτα με άλογα που τα πόδια τους τα είχαν κατάλληλα τυλίξει, για να μην ακούγεται το ποδοβολητό τους, και τον μικρό Θεόδωρο τον μετέφεραν κοιμισμένο μέσα σ’ ένα κοφίνι.

Μέσω Θεσσαλονίκης έφτασαν με αυστριακό πλοίο στην Τεργέστη κι από κει στη Βουδαπέστη.

Εκεί ο μικρός Θεόδωρος πολύ γρήγορα άρχισε σπουδές με τον έμπορο και λόγιο Γεώργιο Ζαβίρα. Το 1808, έχουν πεθάνει και οι δυο γονείς του, ήρθε στη Βιέννη προστατευόμενος του θείου του Ιωάννη Μανούση.

Συνέχισε σπουδές Φιλολογίας και Φιλοσοφίας σε γερμανικά και Ιταλικά Πανεπιστήμια και ταυτόχρονα ασχολήθηκε με το εμπόριο, που του εξασφάλιζε οικονομική άνεση και ανεξαρτησία.

Ο Θ. Μανούσης δεν μπόρεσε, ενώ το επιθυμούσε, να κατεβεί στην Ελλάδα μόλις κηρύχτηκε η Επανάσταση. Είναι γνωστή η απαγόρευση μετάβασής του στην Ελλάδα, όταν ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση*, επίσης είναι γνωστή -από αυστριακά έγγραφα- η μυστική στη συνέχεια εθνική δράση του στην Αυστρία, όπου σε συνεργασία με φιλέλληνες συγκεντρώνει πληροφορίες, αποστέλλει υλικό στην επαναστατημένη Ελλάδα, η παρακολούθησή του από τις αυστριακές αρχές, η σύλληψη και η επί τετράμηνο φυλάκισή του**.

Διαβατήριο τελικά του δόθηκε το 1828. Στην Ελλάδα εγκαταστάθηκε οριστικά το 1835.

Το 1837 συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πρώτους διορισθέντες καθηγητές του νεοσύστατου Εθνικού Πανεπιστημίου μας.

Κληροδότησε στη γενέτειρά του τη Βιβλιοθήκη του, η οποία και έγινε ο πυρήνας της Μανούσειας Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Σιάτιστας, και χρήματα, με τα οποία δημιουργήθηκε το Μανούσειο Κληροδότημα.

Την Προτομή του, που βρίσκεται στο Πάρκο Νικολάου Δήμου στη Σιάτιστα, φιλοτέχνησε ο γλύπτης Μιχαήλ Τόμπρος. Η κατασκευή της χρηματοδοτήθηκε από το προϊόν εράνου που διενήργησε ερανική επιτροπή, η «επιτροπή εορτασμού της εκατονταετηρίδας του Θ. Μανούση», το 1957, με πρωτοβουλία του μακαριστού μητροπολίτη Ιακώβου. Τα αποκαλυπτήριά της έγιναν στις 16/11/1958 σε επίσημη τελετή παρουσία των Μητροπολιτών Μυτιλήνης Ιακώβου και Σισανίου και Σιατίστης Πολυκάρπου.

ΠΗΓΕΣ:

Δάρδας Αναστάσιος, Ίδρυση και λειτουργία του Τραµπαvτζείου Γυµvασίου Σιατίστης με την εποπτεία της Εκκλησίας. Συμβολή στην εκκλησιαστική και εκπαιδευτική ιστορία της Δυτικής Μακεδονίας. Έκδοση του Πατριαρχικού  Ιδρύματος Πατερικών Μελετών στη σειρά «Ανάλεκτα Βλατάδων», Θεσσαλονίκη 1997, σελ.397.

Ιωάννου Φίλιππος, Φιλολογικά Πάρεργα. Εκ του τυπογραφείου των αδελφών Περρή, Αθήνησιν 1874, έκδοσις Β΄, σελ.663.  

Καραμανωλάκης Βαγγέλης, « Η συγκρότηση της Ιστορικής επιστήμης και η διδασκαλία της Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1837-1932)», Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (Ε.Ι.Ε.). Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών, Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς. Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Νεολαίας, Αθήνα 2006.

**Λάιος Γεώργιος, Ανέκδοτες επιστολές και έγγραφα του 1821, Ιστορικά Δοκουμέντα από τα Αυστριακά Αρχεία. Δίφρος, Αθήνα 1958, σελ. 213, 240 και αλλού.

Λάιος Γεώργιος, Η Σιάτιστα και οι εµπορικοί οίκοι Χατζηµιχαήλ και Μανούση (17^ος-19^ος αι.), εκδ. της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών στη σειρά Μακεδονική Βιβλιοθήκη, Θεσσαλονίκη 1982, σελ. 168-169.

Χατζής Δημήτριος, «Θεόδωρος Μανούσης, ο πρώτος Καθηγητής της Ιστορίας εν τω Εθνικώ Πανεπιστημίω», (Πλάτων, έτος Ι, τευχ. Α΄-Β΄, 1958, σελ.14). Αθήναι: Σιδέρης, [χ. χ.],σελ.12,14). 

Διαθήκαι και Δωρεαί υπέρ του Εθνικού Πανεπιστημίου μετά διαφόρων σχετικών εγγράφων από της ιδρύσεως αυτού μέχρι τέλους του 1899. Εκ του τυπογραφείου των καταστημάτων Ανέστη Κωνσταντινίδου. Εν Αθήναις 1900. 

Αρχείο Γεωργίου Μ. Μπόντα.

Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, φύλλα με ημερομηνίες 10/9/1957, 18/10/1957, 8/12/1957και 27/11/1958.

*Εφημερίδα ΑΘΗΝΑ, φύλλο 5^ης Νοεμβρίου 1858, σελ. 2, όπου ο Λόγος ἐπικήδειος εἰς Θεόδωρον Μανούσην… ἐκφωνηθείς ὑπό τοῦ καθηγητοῦ τῆς Θεολογίας Κωνσταντίνου Κοντογόνου.

Ημερολόγιο 2011 του δικτυακού τόπου http://www.siatistanews.gr