Voros.gr
 

Θέματα Εκπαίδευσης - Παιδείας

 

                                                                  

 

Γιατί αποφεύγουν εθνικό διάλογο για την παιδεία;   

Δεν αντιλαμβάνονται την  πενία ιδεών, την οποία συντηρούν για την Κοινωνία και τον εαυτό τους;

             (Απορίες εκπαιδευτικού)

  του Φ. Κ. Βώρου

 

Πάει σχεδόν ένας χρόνος από τότε που προανακοίνωσαν τέτοια πρόθεση. Πάει περίπου εξάμηνο από τότε που η υπουργός Παιδείας ανακοίνωνε  περίπου ότι πλησίαζε η ώρα έναρξης και ταυτόχρονα έριχνε μία προκαταβολή νοσταλγίας για καλύτερη γλωσσική παιδεία των Ελληνοπαίδων διαμέσου «αδρανών ιδεών»[1], (σύμφωνα με το Δελτίο Τύπου της 1-11-2004). Αργότερα ανακάλεσε -ευτυχώς- την πρόταση, ως απρόσφορη, εικάζω. Τελικά οργάνωσαν ειδική τελετή επίσημη στο Ζάππειο, πριν  από περίπου τρεις μήνες (αρχές γ΄ δεκαήμερου του Γενάρη 2005[2] ).

Και από τότε ακούμε κάποτε ή διαβάζουμε στις εφημερίδες κάτι  για τις συνεδριάσεις του Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας, το οποίο απαρτίζεται από άτομα εκλεκτά της κοινωνίας μας, με πολύ καλές προθέσεις, κατά την προσωπική μου γνώμη. Αλλά:

.α΄ Δε  βλέπω να γίνεται διάλογος για την Παιδεία σε εθνική κλίμακα, ώστε να πληροφορηθεί και να ευαισθητοποιηθεί η εθνική κοινωνία για το νόημα (τους σκοπούς και το περιεχόμενο και τα παιδευτικά ή μορφωτικά μέσα) παιδείας.

΄ Δεν αντιλήφθηκα να αγγίζει κάποιος από τους ενεχόμενους ή εμπλεκόμενους στο διάλογο, που γίνεται κεκλεισμένων των θυρών, να αγγίζει την έννοια της Ποιότητας Εκπαίδευσης, η οποία και δικαιώνει, όταν υπάρχει, τους σκοπούς παιδείας[3], που είναι βασικά δύο:

  •  Διαμόρφωση Προσωπικότητας[4] και

  •  Προετοιμασία του ατόμου για δημιουργική παρουσία στην κοινωνία.

 

  Πρόσφατα (31-3, 1-4-2005) πραγματοποιήθηκε σε κεντρικό ξενοδοχείο της  Αθήνας συνέδριο από το ΥΠ.Ε.Π.Θ. με θέμα: Εκπαίδευση και Κατάρτιση, χωρίς όμως συμμετοχή του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Αναρωτήθηκα: Γιατί; Δεν το σκέφτηκαν έγκαιρα; Δεν ανταποκρίθηκαν οι ειδικοί για τα εκπαιδευτικά - παιδαγωγικά ζητήματα Σύμβουλοί του; Μήπως αυτοί πρεσβεύουν αρχές ασύμφωνες ή ασύμβατες  προς την  αντίληψη Εκπαίδευση - Κατάρτιση;[5]  Αν αυτό συμβαίνει, φρόνιμο ήταν να ακουστεί. Εμπίπτει στις αρχές διαλόγου η ακρόαση αντίθετης γνώμης.

.δ΄ Από τον τίτλο του Συνεδρίου ( «Εκπαίδευση - Κατάρτιση» σε ευρωπαϊκή  τροχιά») και από την ανάλυση  που διάβασα σε μια από τις εισηγήσεις (αυτή που μνημόνευσα, του Ν. Παπαδάκη, σημ. 5) φαίνεται ότι οι σκοποί της Εκπαίδευσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση «έχουν μετατεθεί από την κατεύθυνση της γενικής  παιδείας σε  εκπαίδευση και κατάρτιση για ανάγκες - στόχους της ζωής πρακτικούς»,  όπως διαβάζω σε άλλο μελέτημα με ημερομηνία σύνταξης την 1-6-2004[6]. Ομολογώ ότι ξαφνιάστηκα λίγο βλέποντας ή ακούγοντας τέτοιες απόψεις, εγώ που συνηθίζω να αρχίζω τα άρθρα μου για την παιδεία από το πρώτο μέρος ενός πλατωνικού ορισμού ("έστιν ουν παιδεία η παίδων ολκή και αγωγή προς τον ορθόν λόγον...", Πλάτων, Νόμοι 659 D).  Αλλά αυτή η ομολογία με φέρνει πιο κοντά στην ανάγκη δημόσιου εθνικού διαλόγου για την Παιδεία και τη διακήρυξη  της ανάγκης τέτοιου διαλόγου.

Και αναρωτιέμαι: γιατί δεν προώθησαν την προαγγελία σε πράξη, για πραγματικό εθνικό διάλογο περί Παιδείας; Για έναν παρατηρητή που έχει μελετήσει την ιστορία  της Εκπαίδευσης γενικά, της Ελληνικής Εκπαίδευσης ειδικά, αυτής του 20ού αιώνα ειδικότερα[7], που έχει υπηρετήσει την Εκπαίδευση χρόνους 38 (1959-97) από διάφορες θέσεις, που έχει ζήσει κάποιες ώρες μεταρρυθμιστικής τόλμης (1964, 1976) ή προσδοκιών που διαψεύστηκαν (1982-1988) ή οπισθοδρόμησης προς το Κούναξα, (1991-1994), που  έχει γράψει πολλά άρθρα κριτικής για  την ασκούμενη εκπαιδευτική πολιτική[8], σε τέτοιο παρατηρητή εύλογα γεννιούνται  ερωτηματικά για το διάλογο που δεν έγινε:

  • Γιατί δεν έγινε;

  • Δεν ήξεραν τι σημαίνει εθνικός διάλογος περί παιδείας, όταν τον υποσχέθηκαν;

  • Διαπίστωσαν έπειτα ότι δεν μπορούν; (γιατί διάλογος σημαίνει  άνοιγμα σε πλάτος και βάθος απροσδιόριστο για μη ειδικούς).

  • Μήπως κατά βάθος δεν επιθυμούν;[9]

Από την πλευρά μου έχω πολλές φορές διευκρινίσει ότι από νοοτροπία δέχομαι την επιεικέστερη εκδοχή που μπορεί να πει ο κρινόμενος, αλλά θεωρώ υποχρέωση κοινωνική να διατυπώνω ό,τι  φαίνεται λογικά πιθανό, να  λέω τη γνώμη μου  και να σέβομαι τη γνώμη του άλλου. Και τώρα σημειώνω  τι  νομίζω  ότι χάνουμε ως κοινωνία αποφεύγοντας τον πραγματικό  δημόσιο διάλογο για την Παιδεία:

Χάνουμε την ευκαιρία:

  • Να  ακούσουμε ως κοινωνία από ειδικούς[10] να μας πουν,  με κριτήρια εκπαιδευτικά,  τι είναι παιδεία ως πράξη και θεωρία, ως κοινωνικός θεσμός και ανάγκη ζωής.

  • Να προβληματιστούμε για τους σκοπούς παιδείας, για τα μορφωτικά αγαθά και  τις μεθόδους παιδείας και για τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας σχολείου, ώστε και να δεσμευόμαστε απέναντι στην κοινωνία για το τι οφείλουμε να κάνουμε ως άτομα στην αίθουσα διδασκαλίας.

  • Να ευαισθητοποιηθούμε όλοι  (γονείς, εκπαιδευτικοί, πολιτικοί και λοιποί) για το παιδαγωγικό χρέος  που έχουμε προς τη νέα γενιά, με σεβασμό πάντα προς  το φυσικό δικαίωμά της για ελευθερία συνείδησης και προσδοκία σεβασμού.

  • Να ευαισθητοποιηθούμε για το  ότι ουσιώδη στοιχεία  της όλης   θεωρίας και πράξης στην Εκπαίδευση επηρεάζονται  από  τις ανάγκες των καιρών, που κάνουν και τα άτομα και τις κοινωνίες να μετακινούνται από την αναζήτηση του ιδανικού προς την επιδίωξη του εφικτού για τη σταδιοδρομία των νέων.

  • Να προβληματιστούμε όλοι για την κοινωνική διάσταση του θεσμού της Εκπαίδευσης, που επηρέασε πάντα όσο γνωρίζουμε τη διαμόρφωση  εκπαιδευτικής πολιτικής.

  • Να αναλογιστούμε με αίσθημα ευθύνης πόση ευθύνη  εγκλείει και η τραυματική για τους νέους  παιδαγωγική μας[11] και η αλόγιστη εκτροφή φιλοδοξιών πέρα από τις δυνατότητες και την προσωπική απόφαση των νέων.

  • Να δούμε τις πιο ενοχλητικές ατέλειες της Εκπαίδευσής μας και να τις αντιμετωπίσουμε  με νηφαλιότητα,  όπως λ.χ. την πολυδιάσπαση της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης και την εγκατάλειψη της Δευτεροβάθμιας χωρίς καμιά εποπτεία από την κοινωνία που πληρώνει για την ποιότητα του έργου το οποίο  παράγεται εκεί.[12].

  • Να ευαισθητοποιηθούμε για την  ψυχολογική / παιδαγωγική  προϋπόθεση   επικοινωνίας  με τα παιδιά, η οποία ίσως θα μας  πληροφορήσει ότι 7η διδακτική ώρα πιθανό να είναι όχι απλά άγονη, αλλά βλαπτική και ότι εκφράσεις του τύπου «θα κάνουμε αυτό που πρέπει» αποκαλύπτουν μάλλον αδυναμία του νου να ακούσει την καρδιά ή αδυναμία της καρδιάς να συμβουλευτεί το νου[13].

  • Να πληροφορηθούμε ότι οι προσανατολισμοί προς μία εκπαιδευτική πολιτική προϋποθέτουν πλαίσια για μια Φιλοσοφία Ζωής[14], που δεν οικοδομείται με γραμματικούς τύπους νεκρούς, αλλά με βίωση προβλημάτων της πνευματικής ζωής του ανθρώπου...όλων των ηλικιών  και όλων των εποχών .

Φ. Κ.  Βώρος,  Ph. D., επίτιμος Σύμβουλος

του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου


 

[1] Αφιερώσαμε ειδικό άρθρο στο θέμα με τίτλο Ιδέες Αδρανείς στο σχολείο αδρανοποιούν τη σκέψη των μαθητών ίσως και των εκπαιδευτικών» σε τρεις συνέχειες στο  δικτυακό τόπο:www.voros.gr

[2] Ήδη τότε αρνήθηκε συμμετοχή ένα από τα κόμματα του Κοινοβουλίου καταγγέλλοντας το διάλογο ως πλασματικό. Παράλληλα αρνήθηκαν για άλλους λόγους οι εκπρόσωποι των εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων.

[3] Όσο  γνωρίζω, για πρώτη φορά ο ανθρώπινος στοχασμός κατέγραψε  σκοπούς παιδείας  και προσέγραψε το αντικείμενό τους με τρεις όρους, που ακούγονται και σήμερα λειτουργικοί στη γλώσσα μας: «τα αναγκαία, τα χρήσιμα, τα καλά»  (=ωραία ή τερπνά) (Αριστοτέλης, Πολιτικά,  §, 1332).

[4]  Αυτοί οι δυο κύριοι σκοποί ανιχνεύονται γενικά στην Ιστορία των λαών, χωρίς βέβαια να λείπουν  άλλοι σκοποί με συγκινησιακό, συναισθηματικό, φιλοσοφικό περιεχόμενο, όπως : «εθνική συνείδηση»,

« θρησκευτική συνείδηση» κλπ.

[5] Το νόημα των όρων αυτών αναλύεται με σαφήνεια, νομίζω, ως αναγκαιότητα του καιρού μας, στο κείμενο εισήγησης που έκανε σ' αυτό το πρόσφατο συνέδριο ο κ. Νίκος Ε. Παπαδάκης.

[6] Ευάγγ. Γερονικόλας και Αριστοτέλης Ζμας :  «Περί της Ποιότητας στην Εκπαίδευση κατά τις Οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης: μια διδακτική φιλοσοφική προσέγγιση» .

[7] Ενδεικτικά σημειώνω μερικά βιβλία σχετικά:

Maurice Debesse - Gaston  Mialaret, Οι Παιδαγωγικές Επιστήμες  (από τις εκδόσεις «Δίπτυχο», τόμοι διάφοροι).

Κων. Χατζόπουλος, Τα Ελληνικά Σχολεία στην περίοδο της Οθωμανικής Κυριαρχίας (1453-1821), εκδ. «Βάνιας».

Αλέξης Δημαράς, Η Μεταρρύθμιση που δεν έγινε, τ. 2 (1821-1967), εκδ. «Ερμής».

Θεοφάνης Χατζηστεφανίδης, Ιστορία της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης, εκδ. «Παπαδήμας».

Φ. Κ. Βώρος, Φιλοσοφία της Εκπαίδευσης (1997).

Άννα Φραγκουδάκη, Κοινωνιολογία της Εκπαίδευση, εκδ. «Παπαζήσης» .

[8] Φ. Κ. Βώρος, Εκπαιδευτική Πολιτική (1986).

[9] Αυτό το ερώτημα βέβαια   απευθύνεται και σε αυτούς που κυβερνούν και σε εκείνους που κυβέρνησαν και έφεραν  με «δημοκρατικές» διαδικασίες μαρασμό στη δημόσια Εκπαίδευση  και, αν ήθελαν δημόσιο διάλογο για  την Παιδεία, μπορούσαν και πριν να τον έχουν κάνει και σήμερα να τον συνεχίζουν, αλλά σιώπησαν και σιωπούν στα θέματα Ποιότητας.

[10] Με τον όρο «ειδικοί» εννοούμε βέβαια     άτομα που, εκτός από όποια τυπικά προσόντα,  έχουν εμπειρία αληθινή από τη σχολική αίθουσα κάποιας βαθμίδας  Εκπαίδευσης, για την οποία και κρίνονται ειδικοί.

[11] Ενδεικτικά θυμίζω δυο τρία συνεχόμενα  άρθρα   με τίτλο «Ιδέες Αδρανείς...»  στο Διαδίκτυο: www.voros.gr ).

[12] Ενδεικτικά θυμίζω πάλι τον τίτλο εισήγησης  σε Συνέδριο της Παιδοψυχιατρικής Εταιρείας Ελλάδος: «Η ψυχική υγεία των Εφήβων από εκπαιδευτική  σκοπιά».

[13] Αρχαίος σοφός προσδιόριζε τη σύνεση με τρία συνετά στάδια συνετής θέασης της ζωής: Έστι γαρ σύνεσις τα τρία ταύτα: βουλεύεσθαι καλώς (ο διάλογος  που δε γίνεται), λέγειν αναμαρτήτως και πράττειν α δει (= να κάνουμε αυτά που κρίνονται αναγκαία με λόγια πειστικά, όχι με το πρέπει που έχει θέση φρονιμάδας μόνον όταν εκφράζει με αυτό υποδείξεις στον εαυτό του). Xρήσιμο νομίζω ιδιαίτερα την ώρα τούτη να ιδούν οι νούσιμοι  πρόσφατο άρθρο του Δημ.Μαρωνίτη (Παιδεία και Εκπαίδευση, «το Βήμα»,

17-4-2005).

[14] Ενδεικτικά  (για τα πλαίσια  μόνο αυτής της έννοιας ) σημειώνουμε δυο σύντομα κείμενα που είχαν γραφεί  για στόχους ευαισθητοποίησης: Φιλοσοφία της Ζωής, σύμφωνα με τα σωζόμενα αποσπάσματα του Δημόκριτου,  του Ζήνωνα Κιτιέα .

 

 

 

Copyright © 2005 F. K. Voros

url: www.voros.gr     e-mail:  vorou@otenet.gr

Τεχνική/Διαφημιστική Υποστήριξη: www.fora.gr

 
 

 

 
Κεντρική /Εισαγωγικό σημείωμα / Επικαιρότητα / Εκπαιδευτική διαδικασία / Παιδαγωγική / Διδακτική Πρακτική /Επιστήμη / Ιστορία / Φιλοσοφία / Φιλοσοφία της Εκπαίδευσης/ Θέματα Γενικής Παιδείας/ Βιογραφικό / Ψηφιακή Βιβλιοθήκη / Επικοινωνία