ΟΔΟΣ: Μακεδονομάχων

«Κατά τον 19ο αιώνα είχαν διαμορφωθεί τα Βαλκανικά εθνικά κράτη- Ελλάδα, Βουλγαρία, Σερβία, Μαυροβούνιο, Ρουμανία- μέσα σε διαφορετικά σύνορα από ό,τι σήμερα… Απέμεναν στην τότε Οθωμανική Αυτοκρατορία, στον χώρο των Βαλκανίων, η Θράκη, η Μακεδονία, η Ήπειρος (πλην Άρτας), η Αλβανία… Μέσα σ’ αυτήν την οθωμανική ζώνη ζούσαν πληθυσμοί ελληνικοί, κυρίως στο νότο, Βούλγαροι στα βορειοανατολικά, Σλάβοι στα βορειοδυτικά, Αλβανοί στα αλβανικά εδάφη. Αλλά υπήρχαν μεγάλες ζώνες με μικτούς πληθυσμούς… Και από θρησκευτική άποψη όσοι ήταν Χριστιανοί υπάγονταν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο…  Όταν η αφύπνιση εθνικής συνείδησης έκανε τα πρώτα βήματά της στους λαούς της Βαλκανικής και αφού είχαν δημιουργηθεί τα πρώτα εθνικά κράτη … έκριναν και οι Βούλγαροι ότι μπορούσαν να διεκδικήσουν ως πρώτο βήμα πνευματική / εκκλησιαστική υπόσταση χωριστή από το Πατριαρχείο. Το σχετικό αίτημά τους δεν έγινε δεκτό από το Πατριαρχείο για λόγους Κανονικού Δικαίου. Εκείνοι στράφηκαν προς τον Σουλτάνο, έχοντας και διπλωματική συμπαράσταση από την Πανσλαβιστική Ρωσία. Με ειδικό φιρμάνι του Φεβρουαρίου του 1870 δόθηκε σχετική άδεια στους Βουλγάρους και έτσι ιδρύθηκε χωριστή γι’ αυτούς εκκλησιαστική Αρχή με την επωνυμία Εξαρχία. Με ειδική ρήτρα προβλεπόταν ότι μπορούσαν να ιδρύουν δική τους Μητρόπολη στις περιοχές όπου το ζητούσαν τα δυο τρίτα των κατοίκων. … οι  Βούλγαροι επιδίωξαν την εφαρμογή της ρήτρας αυτής με τρόπο δυναμικό από μια χρονική στιγμή και ύστερα εις βάρος ελληνικών πληθυσμών (Κεντρική, Δυτική και Βόρεια Μακεδονία), οι οποίοι ζούσαν στην ίδια επίδικη ζώνη και ήθελαν να μείνουν στην εκκλησιαστική δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, γιατί αυτό υποδείκνυε η δική τους εθνική συνείδηση (ελληνική) και η προσδοκία λύτρωσης με ελλαδική παρέμβαση… Οι Βούλγαροι με την αποστολή ένοπλων ομάδων προσπαθούσαν να επιβάλουν σ’ αυτούς τους ελληνικούς πληθυσμούς να προσχωρήσουν στη Βουλγαρική Εξαρχία… Ιδιαίτερα στρέφονταν κατά των Ελλήνων δασκάλων και ιερέων, ώστε οι πληθυσμοί να μένουν ακέφαλοι εκπαιδευτικά και εκκλησιαστικά και να υποτάσσονται ευκολότερα στις βουλγαρικές αξιώσεις.

…Έτσι στον οθωμανοκρατούμενο ακόμη χώρο της Μακεδονίας συγκρούονταν Έλληνες και Βούλγαροι σε αγώνα πολύ κρίσιμο για τον Ελληνισμό και ιδιαίτερα δολοφονικό από την πλευρά των Βουλγάρων. Κυρίως η φάση του μεταξύ 1904-1908 αποκαλείται Μακεδονικός Αγώνας.

Κατά τη διάρκειά του το ελληνικό κράτος δεν μπορούσε επίσημα να παρέμβει εξαιτίας των ποικίλων αδυναμιών του… («ατυχής» Ελληνοτουρκικός Πόλεμος του 1897, Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος το 1898...).

Δεχόταν όμως ανησυχητικές αναφορές από τους Έλληνες Προξένους που υπηρετούσαν σε πόλεις της Μακεδονίας (Ίων Δραγούμης στο Μοναστήρι, Λάμπρος Κορομηλάς στη Θεσσαλονίκη) και από δραστήριους μητροπολίτες που είχε τοποθετήσει το Πατριαρχείο, για να αντιμετωπίσουν τους Εξαρχικούς (π.χ. τον Γερμανό Καραβαγγέλη της Καστοριάς).

Φυσικά δεχόταν και τις αντιδράσεις της κοινής γνώμης στο εσωτερικό του ελλαδικού χώρου, όπου και ιδρύθηκε το Μακεδονικό Κομιτάτο (Αθήνα τέλη του 1903) και πίεζε για πιο δυναμική δράση στη Μακεδονία για την προστασία του απειλούμενου μακεδονικού Ελληνισμού.

Εκεί, στη Μακεδονία, οι κάτοικοι είχαν ήδη αρχίσει να οργανώνουν ομάδες ένοπλων (Μακεδονομάχων)* για την αυτοπροστασία τους. Ακόμα και σλαβόφωνοι, που όμως αισθάνονταν έλληνες (όπως ο Καπετάν Κώττας), κινούνταν προς αυτή την κατεύθυνση.

Μέσα σε αυτή την ατμόσφαιρα κινήθηκε (ανεπίσημα βέβαια και μυστικά) και η Κυβέρνηση και άρχισε να διευκολύνει τη συγκρότηση ένοπλων ομάδων και να τις προωθεί στη Μακεδονία. Επικεφαλής αυτών των ομάδων (που είχαν εθελοντές από διάφορα μέρη της Ελλάδας) έμπαιναν εθελοντικά νεαροί αξιωματικοί του Στρατού, όπως ο Παύλος Μελάς (με το ψευδώνυμο Μίκης Ζέζας) και άλλοι, π.χ. Λοχαγοί Ν. Δουμπιώτης και Μ. Μωραΐτης, Υπολοχαγοί Κ. Μαζαράκης, Γ. Τσόντος, απλοί υπαξιωματικοί, όπως οι επιλοχίες Γ. Κονδύλης, Χρ. Καραπάνος κ.ά …

… Έτσι, στην Τουρκοκρατούμενη ακόμα Μακεδονία ήταν σε εξέλιξη πόλεμος αντάρτικων ομάδων, κυρίως των Ελλήνων και των Βουλγάρων, τον οποίο σιωπηρά ανεχόταν η οθωμανική εξουσία, με την ελπίδα ότι έτσι φθείρονταν μεταξύ τους οι υπήκοοι αντάρτες, άρα γι’ αυτήν αντίπαλοι. Η φθορά δυνάμεων ήταν μεγάλη. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του οπλαρχηγού Παύλου Γύπαρη, οι ένοπλοι αγωνιστές που έχασαν τη ζωή τους στα δυο βιλαέτια Θεσσαλονίκης και Μοναστηρίου ήταν πάνω από 2.000 άτομα, ενώ παράλληλα οι δολοφονημένοι από τους Εξαρχικούς ιερωμένοι και δάσκαλοι Έλληνες ανέρχονταν σε 1250, ανάμεσά τους οι μητροπολίτες Γρεβενών Αιμιλιανός και Κορυτσάς Φώτιος. Αυτά γίνονταν και καταγράφηκαν από ελληνική πλευρά κατά την περίοδο 1904-1908».

*<Μακεδονομάχοι δεν ήταν μόνο γηγενείς Μακεδόνες αλλά και επήλυδες από ολόκληρη την Ελλάδα, Κρήτη, Μάνη κ.λπ.>.

ΠΗΓΕΣ

το άρθρο του Φ. Κ. Βώρου Το Μακεδονικό Ζήτημα και ο Μακεδονικός Αγώνας (συνοπτική παρουσίαση). http://www.siatistanews.gr/1003/afieroma/1003voros.html, ανάρτηση:1/7/2013.

Απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Σιάτιστας με αριθμό 263/90.